Trong những trang sử liệu nhuốm màu thời gian,
chúng ta bắt gặp những vị Thừa sai đã dệt nên câu chuyện truyền giáo đầy gian
truân nhưng cũng không kém phần vĩ đại. Mỗi Thừa sai hiện lên như một mảnh
ghép, khắc họa nên bức tranh sống động về một thời kỳ lịch sử trong Hội Thánh
Việt Nam nói chung, cách riêng là Hội Thánh tại Giáo phận Vinh nói riêng (lúc bấy
giờ được gọi chung là Nghệ Tĩnh Bình).
Dưới đây là những trích đoạn về một số vị Thừa
sai đã từng hiện diện và hoạt động tại Giáo phận Vinh nói chung, cách riêng là
tại Quỳnh Lưu, theo những sử liệu của MEP, mà người viết truy tầm được.
Đức Cha Pineau
Đức Cha đáng kính Pineau lần đầu hiện diện
trong những dòng viết từ năm 1889. Ngài gửi gắm đến chúng ta nỗi niềm xót xa
trước những mất mát của Sứ vụ truyền giáo, khi "Chúa nhân lành giáng hết
đòn này đến đòn khác vào Sứ vụ tội nghiệp của chúng ta". Lời than thở ấy
mở đầu cho câu chuyện về Cha Pinon. Sau này, vào năm 1900, chúng ta thấy Đức
Cha Pineau đích thân tiến hành thu thập thi
thể các Vị Tử đạo. Đến năm 1902, Cha Marichal đã bày tỏ với Ngài ước muốn được
định cư ở Mạnh Sơn [Mành Sơn] [tức Mành Sơn]. Đức Cha Pineau cũng là người đã
viết thư về sự ra đi của Cha Pinon vào năm 1893, ghi nhận những đức tính và sự
tận tụy của vị Linh mục. Năm 1901, Ngài viết về việc long trọng cử hành Lễ Tam
Nhật kính các Thánh Tử Đạo tại nhiều trung tâm. Ngài cũng tường thuật về lễ làm
phép nhà thờ Bảo Nham vào năm 1901, một công trình bảy năm đầy nỗ lực của Cha
Klingler. Đức Cha Pineau cũng chứng kiến và tường thuật về lễ làm phép nhà thờ
Đông Trang, nơi niềm vui lan tỏa khắp địa phận. Đến năm 1903, Ngài đề cập đến
việc cử hành các khóa tĩnh tâm thường niên tại Xã Đoài cho các nhà truyền giáo,
Linh mục bản địa và giáo lý viên.[1]
Cha Pinon (Louis-Julien Pinon)
Cha Louis-Julien Pinon sinh năm 1854. Ngay từ
thuở nhỏ, Ngài đã nổi tiếng về lòng đạo đức. Dù sức khỏe yếu ớt, Ngài vẫn
chuyên tâm học hành và đạt được những thành tích xuất sắc. Sau khi tốt nghiệp chương
trình đào tạo Linh mục vào năm 1879, Thiên Chúa đã cho Ngài làm quen với những
đau khổ. Ngài trải qua nỗi mất mát người thân và bản thân cũng mang trong mình
căn bệnh. Dù vậy, Cha Pinon vẫn nuôi dưỡng ước vọng truyền giáo. Năm 1888, Ngài
gia nhập Chủng viện Truyền giáo Nước ngoài và một năm sau đó, Ngài đến Nam Bắc
Bộ [tức Giáo phận Vinh sau này]. Sau một thời gian ở Xã Đoài và dưỡng bệnh ở Hồng
Kông, Ngài được gửi đến Mạnh Sơn [Mành Sơn] thay thế Cha Lafforgue. Tại đây, Ngài
hăng say làm việc, giảng dạy giáo lý. Sau khi Cha Lafforgue trở lại, Cha Pinon
về Xa Đoài [Xã Đoài] phụ trách tu viện các nữ tu và mục vụ tại nhà thờ giáo xứ.
Nhưng rồi, sau một đợt nắng nóng, sức khỏe Ngài suy yếu. Ngài qua đời vào ngày
23 tháng 8 năm 1893, để lại niềm thương tiếc cho những người Ngài đã phục vụ.[2]
Cha Lafforgue
Cha Lafforgue được nhắc đến lần đầu vào năm
1889 khi đang bận rộn xây dựng một ngôi nhà thờ bằng đá đẹp đẽ sắp hoàn thành tại
Mạnh Sơn [Mành Sơn] [Mành Sơn], thuộc quận Quinh Lưu [Quỳnh Lưu] [Quỳnh Lưu]. Đến
năm 1890, Đức Cha Caspar đề cập đến việc Cha Lafforgue đã được thay thế bởi Cha
Pinon tại Mạnh Sơn [Mành Sơn] do Ngài cũng đang bị bệnh nặng.[3]
Cha Phaolô Nguyễn Hoằng
Cha Phaolô Nguyễn Hoằng, một Linh mục bản xứ, lần
đầu được nhắc đến vào năm 1890. Cha Phaolô Nguyễn Hoằng từng là thông dịch viên
cho các vua Tự Đức và Đồng Khánh, và uy tín cùng lòng nhiệt thành của Ngài đã giúp
nhiều người cải đạo. Ngài được kỳ vọng sẽ phát triển giáo xứ này thành một
trong những giáo xứ lớn nhất. Đến năm 1893, câu chuyện về cuộc đời Cha Phaolô
Nguyễn Hoằng được kể chi tiết hơn. Ngài được thụ phong Linh mục năm 1868 và từng
được vua Tự Đức triệu về kinh đô làm gia sư cho các hoàng tử, dù Ngài không muốn
sống trong môi trường ngoại giáo. Dù Đức Cha Gauthier [tên việt là Ngô Gia Hậu,
vị Đức Cha đầu tiên của Giáo phận Vinh] không muốn Ngài rời đi, vua Tự Đức vẫn
cương quyết giữ Ngài [Cha Phaolô Nguyễn Hoằng] lại. Cha Phaolô Nguyễn Hoằng đã
dành mười năm ở kinh đô [Huế], phục vụ nhà vua, nước Pháp và Sứ vụ [Linh mục]. Ngài
luôn giữ hành vi đạo đức và thường xuyên đến tòa Đức Cha Huế để xưng tội. Cha Phaolô
Nguyễn Hoằng cũng dũng cảm đề đạt nguyện vọng của người Pháp được giao dịch trực
tiếp với nhà vua, một hành động suýt khiến Ngài mất mạng. Sau khi vua Tự Đức
qua đời, Ngài được phục hồi chức vụ. Năm 1889, Đức Cha Caspar đã cử Ngài lãnh đạo
giáo xứ mới Yên Hòa, nơi Ngài đã xây dựng dinh thự và nhà thờ, đồng thời phát
triển cộng đoàn từ 30 lên gần 600 tín hữu. Đến năm 1906, dù đã 75 tuổi, Ngài vẫn
nhiệt thành truyền giáo.[4]
Cha Cudrey, và Cha Emile-Constant Cckrey
Cha Constant Cudrey, sinh năm 1800, gia nhập
quân đội Bourbaki năm 1870 và sau đó vào Chủng viện Truyền giáo Hải ngoại, thụ
phong Linh mục năm 1878 và đến Nam Bắc Bộ [tức Giáo phận Vinh] năm 1879. Sau những
nỗ lực không thành công ở Trấn Ninh, Ngài được điều đến quận Quinhluu [Quỳnh
Lưu] năm 1883 và trở thành vị chủ chăn toàn vùng Quỳnh Lưu vào năm sau.[5] Ngài coi sóc Quỳnh Lưu
trong 30 năm (từ năm 1884 đến năm 1914). Từ năm 1885, Ngài đã chiến đấu với
quân nổi dậy [Văn Thân] và có công lớn trong việc bảo vệ quận Quinhluu [Quỳnh
Lưu]. Ngài được người dân gọi là "Thượng Phụ Quinhluu [Quỳnh Lưu]".
Dù có tật cận thị và cách nói năng đặc biệt, Ngài là một Linh mục gương mẫu, tận
tâm với việc giải tội. Giáo xứ Thuận Nghĩa dưới sự chăm sóc của Ngài đã trở
thành một trung tâm quan trọng. Đến năm 1914, do sức khỏe suy yếu, Ngài đã từ
chức và lui về Xã Đoài, dành thời gian để hoàn thiện cuốn từ điển Pháp - An
Nam. Ngài qua đời tại Xã Đoài vào năm 1919, sau những cơn tắc nghẽn [tai biến] não.
Về Cha Constant Cudrey còn được ghi lại trong một
số sử liệu khác. Các sử liệu ấy nhắc tới Ngài trong bối cảnh năm 1886-1887, khi
Ngài lãnh đạo quận Quinh Lưu [Quỳnh Lưu] và có những hành động kiên quyết chống
lại quân nổi dậy [Văn Thân], để bảo vệ người Công giáo. Ngài được ca ngợi về sự
quyết tâm và nghị lực phi thường. Năm 1887, Ngài phải đối mặt với dịch tả hoành
hành nhưng vẫn giữ vững tinh thần và chứng kiến nhiều người cải đạo. Ngài bày tỏ
niềm vui và nỗi buồn khi nhìn thấy sự phục hồi của Sứ vụ [truyền giáo] sau những
khó khăn. Đến năm 1888, “quyền lực” của Cha Cudrey trong dân chúng đủ để duy
trì trật tự sau khi các đồn quân sự bị bãi bỏ. Năm 1889, Ngài tiếp tục tận hưởng
sự yên bình và tập trung vào việc phát triển đời sống đức tin cho giáo dân. Năm
1901, Ngài thỉnh cầu Đức Cha Pineau cử Cha Marichal làm phụ tá (do thị lực kém).
Ngài đã đến thăm Cha Marichal, khi vị Linh mục này lâm bệnh tại Mạnh Sơn [Mành
Sơn]. Năm 1903, tình hình ở Quinh Lưu [Quỳnh Lưu] vẫn ổn định dưới sự lãnh đạo
của Ngài. Năm 1904, Ngài đề cập đến tình trạng hư hại của nhà thờ Thuận Ngãi
[Thuận Nghĩa] [Thuận Nghĩa]. Đến năm 1909, Ngài vẫn là người đứng đầu huyện Quinh
Lưu [Quỳnh Lưu], với hai giáo xứ lớn. Năm 1914, Ngài đệ đơn từ chức do sức khỏe
suy yếu. Năm 1919, Ngài qua đời tại Xa Đoài [Xã Đoài].[6]
Một vị Thừa sai khác tên là Emile-Constant Cckrey, sinh năm 1850, cũng gia nhập Chủng viện Truyền giáo Hải ngoại [MEP] và thụ phong Linh mục cùng ngày với Cha Constant Cudrey (21 tháng 9 năm 1878) và cũng đến Nam Bắc Bộ. Tuy nhiên, tài liệu không cung cấp thêm thông tin cụ thể về vai trò của Cha Emile-Constant Cckrey tại Quinhluu [Quỳnh Lưu], mà tập trung vào hoạt động của Cha Constant Cudrey. [7]
Cha Le Gourriérec
Cha Le Gourriérec được nhắc đến vào năm 1886, khi Ngài đã hoàn thành nhà thờ Phú Kính xinh đẹp (hai lần do một cơn bão tàn khốc gây hư hại sau lần hoàn thành đầu tiên). Ngài đã đặt một bàn thờ lộng lẫy trong nhà thờ này. Đến năm 1901, Đức Cha Pineau dẫn lời Ngài về việc làm phép nhà thờ Đông Trang, nơi Ngài bày tỏ niềm vui và tin rằng những kỷ niệm này sẽ in sâu trong tâm hồn người tham dự.[8]
Cha Blanck
Cha Blanck xuất hiện lần đầu vào năm 1881, khi Đức
Cha Croc giao cho Ngài cùng với Cha Satre và Cha Cudrey thực hiện dự án truyền
giáo cho người Lào ở vùng Trấn Ninh. Dự án này sau hai năm không thành công đã
phải bỏ dở. Đến năm 1883, Cha Cudrey được điều động đến quận Quinhluu [Quỳnh
Lưu]. Năm 1883, Cha Munier được Đức Cha Croc gửi đến Thuận Ngãi [Thuận Nghĩa]
dưới sự chỉ đạo của Cha Blanck để học tiếng và phong tục địa phương. Năm 1880,
Cha Blanck được bổ nhiệm làm bề trên của Phái đoàn truyền giáo cho những người dân
tộc thiểu số. Năm 1896, Đức Cha Pineau đề cập đến Cha Blanc, người phụ trách quận
Vinh, đã thực hiện việc điều hành mà không gặp trở ngại và rửa tội cho nhiều
người ngoại đạo.[9]
Cha Satre
Cha Satre được nhắc đến cùng với Cha Blanck và Cha Cudrey vào năm 1881, khi Ngài được Đức Cha Croc giao phó dự án truyền giáo cho người Lào ở Trấn Ninh, một dự án không thành công.
Đức Cha Croc [tên việt là Croc Hòa]
Đức Cha Croc lần đầu được nhắc đến vào năm 1881,
khi Ngài lập dự án truyền giáo cho người Lào ở Trấn Ninh và giao cho Cha
Blanck, Cha Satre và Cha Cudrey thực hiện. Năm 1883, Ngài điều động Cha Cudrey
đến quận Quinhluu [Quỳnh Lưu]. Năm 1880, Ngài chủ trì khóa tĩnh tâm hàng năm mà
Cha Munier tham dự. Năm 1890, Đức Cha Caspar đề cập đến việc Đức Cha Croc đã thụ
phong Linh mục cho Cha Phaolô Nguyễn Hoằng năm 1868. Năm 1893, người ta biết rằng
phó vương tỉnh có quan hệ tốt với Đức Cha Croc. Năm 1887, Cha Cudrey nhắc đến một
trường đại học do Đức Cha Croc thành lập tại nơi cư trú của Ngài. Năm 1889, Đức
Cha Caspar đề cập đến việc Ngài đã chuyển lời thỉnh cầu của các tân tòng Yên
Hòa xin biến làng thành giáo xứ tới Đức Cha Croc, nhưng dự án không thành công.[10]
Cha Marichal
Cha Marichal chỉ ở cơ sở truyền giáo một năm
trước khi tháp tùng Đức Cha Pineau thu thập thi hài các Vị Tử đạo vào cuối năm
1900. Năm 1901, như đã nói ở trên, do thị lực kém, Cha Cudrey đã xin Đức Cha
Pineau cử Cha Marichal làm phụ tá. Đến tháng 8 năm 1901, Cha Marichal đến Quinh
Lưu [Quỳnh Lưu] làm việc cùng Cha Cudrey. Ngài rất nhiệt thành và muốn một mình
quản lý hầu hết các cộng đồng Công giáo trong quận, dành nhiều thời gian ngồi
tòa giải tội. Ngài đã tạo điều kiện để các tín hữu được hưởng Năm Thánh. Sau
các buổi cử hành Năm Thánh, Ngài thường xuyên đến các cộng đồng Công giáo xa
xôi để cử hành thánh lễ và giảng dạy. Ngài đặc biệt yêu thích giáo xứ Mạnh Sơn
[Mành Sơn] và mong muốn được định cư tại đó. Đến tháng 1 năm 1902, Ngài xin
phép Đức Cha về việc này và bắt đầu sửa chữa nơi ở. Ngài mong muốn nhiều tín hữu
hoàn thành nghĩa vụ Phục Sinh [Rước Lễ trong mùa Phục Sinh]. Tuy nhiên, sức khỏe
Ngài suy yếu nhanh chóng và Ngài qua đời vào ngày 24 tháng 2 năm 1902 tại Xa
Đoài [Xã Đoài] sau khi được Cha Cudrey đến thăm và giải tội. Sự ra đi của Ngài
là một mất mát lớn cho Sứ vụ.[11]
Cha Klingler (Adolphe Klingler)
Cha Adolphe Klingler được nhắc đến vào năm 1886,
khi cuộc đàn áp đạo Công Giáo diễn ra, và Ngài đã cứu được toàn bộ Sứ vụ bằng
cách bảo tồn trụ sở chính Xadoai [Xã Đoài], nơi hơn 20.000 người Công giáo đã đến
trú ẩn. Ngài đã chỉ huy lực lượng chống lại quân nổi dậy, đẩy lùi chúng và
thành lập "Pháo đài Xuân Kiều". Câu chuyện về việc giải cứu 1.600 người
Công giáo ở Baonham [Bảo Nham] của Ngài đã trở thành kinh điển, khi Ngài dẫn
300 người đánh tan 2.000 quân nổi dậy. Ngài tiếp tục chỉ huy các cuộc phòng thủ
tại Huyền Kiều. Đến năm 1901, Đức Cha Pineau ca ngợi tài năng của Cha Klingler
trong việc xây dựng nhà thờ Bảo Nham bằng đá cẩm thạch địa phương, một công
trình kéo dài bảy năm.[12]
Cha Roux
Cha Roux lần đầu xuất hiện vào năm 1886, khi Ngài
được cử đến Mạnh Sơn [Mành Sơn], một xóm đạo Công giáo lớn với bến cảng quan trọng
của Quinhluu [Quỳnh Lưu], dưới sự chỉ đạo của Cha Cudrey. Ngài đã tham gia chiến
dịch chống lại quân nổi dậy và cùng Cha Cudrey trang bị vũ khí cho những người
Công giáo kiên quyết, khiến quân nổi dậy phải rút lui. Vào mùa xuân năm 1886, Ngài
được triệu hồi về Xadoai [Xã Đoài] và đưa những người Công giáo ở Đông Thanh về.
Đến tháng 6 năm 1887, Ngài được cử đi Bình Chính [Quảng Bình ngày nay], một khu
vực quan trọng nhưng bị tàn phá. Cùng với Cha Tortuyaux, Ngài đã giúp đưa hàng
ngàn người tị nạn trở về nhà. Sau một thời gian dưỡng bệnh ở Hồng Kông, Ngài trở
lại Bình Chính vào năm 1889 và nhiệt thành hoạt động mục vụ, tìm hiểu về lịch sử
đạo Công giáo và gia đình. Năm 1899, Ngài đã nỗ lực cứu giúp trẻ em trong nạn
đói ở Bình Chính. Đến năm 1903, Ngài được bổ nhiệm làm huyện trưởng Vân Hanh [Văn
Hạnh], Hà Tĩnh.[13]
Cha Tortuyaux
Cha Tortuyaux được nhắc đến vào năm 1886, khi
cuộc đàn áp đạo diễn ra và Ngài đã cứu được huyện Bình Chính. Đến năm 1887, Ngài
là người đứng đầu quận Bình Chính, một khu vực quan trọng bị tàn phá, và cùng với
Cha Roux đã giúp đưa người tị nạn trở về.[14]
Cha Aguesse
Cha Aguesse được nhắc đến vào năm 1886, khi Ngài
đã cứu được huyện Hà Tĩnh trong cuộc đàn áp đạo. Đến năm 1893, Cha Aguesse, người
đồng hương của Cha Pinon, nhận xét rằng trước đây Ngài không nghĩ rằng Cha
Pinon sẽ đi truyền giáo nước ngoài.[15]
Cha Magat
Cha Magat được nhắc đến vào năm 1886 khi Ngài
đã cứu được huyện Ngheyen [Nghĩa Yên] trong cuộc đàn áp đạo. Đến năm 1903, Đức
Cha Pineau nhắc đến Cha Magat quá cố, người là kiến trúc sư của nhà thờ đẹp nhất
trong toàn bộ Sứ vụ ở Vạn Hạnh.[16]
Cha Munier
Cha Munier, có sức khỏe rất tốt, đã bị sốt ngay
khi đến với Sứ vụ. Đức Cha Croc đã gửi Ngài đến Thuận Ngãi [Thuận Nghĩa] để học
tiếng và phong tục dưới sự hướng dẫn của Cha Blanck. Ngài đã tiến bộ nhanh
chóng và thi hành Sứ vụ, khi mắc bệnh đậu mùa. Năm 1880, Cha Blanck được bổ nhiệm
làm Bề trên, và Cha Munier tiếp tục quản lý một quận đông dân. Năm 1881, khi trở
về quận sau khóa tĩnh tâm, Ngài đã bị một người ngoại giáo lăng mạ và bị trói
vào cột chùa, nhưng sau đó Ngài được thả về.[17]
Cha Abgrall (Jean-François-Marie Abgrall)
Cha Jean-François-Marie Abgrall sinh năm 1854. Ngài
lần đầu được nhắc đến vào năm 1896, khi ông de Calama trích dẫn thư của Ngài về
tình hình giáo xứ giáp ranh với Tây Bắc Kỳ. Ngài bày tỏ sự hài lòng về lòng nhiệt
thành của giáo dân và số lượng người cải đạo. Ngài cũng xây dựng một nhà thờ mới
tại Tân Hội. Đến năm 1903, Ngài coi sóc huyện Cầu Ram [Cầu Rầm] và ghi nhận nhiều
lễ rửa tội cho người lớn. Năm 1914, Cha Kerbaol nhắc đến Cha Abgrall đáng kính,
người đã chỉ đạo quận Thuận Nghĩa trong 15 năm cuối đời. Năm 1918, với vai trò
tỉnh trưởng, những nỗ lực của Ngài tại quận Quinhluu [Quỳnh Lưu] với sáu giáo xứ
và hàng ngàn tín hữu đã đạt được thành công lớn. Đến năm 1921, với tư cách
provicar, Ngài nhận xét về sự tốt đẹp của các giáo xứ ở Quinhluu [Quỳnh Lưu] và
lòng nhiệt thành của giáo dân, đặc biệt là ở Thuận Nghĩa. Năm 1927, với vai trò
provicar, Ngài mô tả cuộc sống Kitô hữu ở Thuận Nghĩa đang được duy trì và phát
triển, đồng thời đề cập đến dịch tả và nguy cơ hạn hán. Ngài qua đời tại Xa
Đoài [Xã Đoài] vào năm 1929, sau 42 năm hoạt động truyền giáo. Những mối quan
tâm hàng đầu của Ngài là việc xây dựng nhà thờ và hướng dẫn các tân tòng. Từ
năm 1898 đến 1929, Ngài cũng là người cung cấp cho toàn bộ Phái bộ và ba lần làm
Bề trên tạm thời.[18]
Cha Denis
Cha Denis được nhắc đến vào năm 1909 khi phong
trào hoán cải ở huyện Đông Thành diễn ra mạnh mẽ, rất an ủi cho Ngài, nhà truyền
giáo của huyện.[19]
Cha Monnier
Cha Monnier, thường trú tại Vinh và phụ trách
giáo xứ người Pháp, đã viết vào năm 1896 về các hoạt động mục vụ của Ngài, bao
gồm việc rửa tội, giải tội và ban rước lễ cho cộng đồng người Pháp. Ngài cũng
bày tỏ hy vọng về sự cải thiện đời sống đức tin trong giáo xứ này.[20]
Cha Geoffroy
Cha Geoffroy được nhắc đến vào năm 1903, khi Ngài
quản lý làng Mạnh Sơn [Mành Sơn] và Phú Yên, những nơi trước đây do Đức Cha
Retord thành lập. Ngài vui mừng nhận thấy sự gia tăng đáng kể về số lượng tín hữu
ở hai cộng đồng này. Đến năm 1917, Ngài được nhắc đến là người hỗ trợ Cha
Gudrey (có lẽ là một cách viết khác của Cudrey) coi sóc quận Quinhluu [Quỳnh
Lưu].[21]
Cha Bổn
Cha Bổn, Linh mục chánh xứ Trang Lưu [Tràng
Lưu], đã giảng trong buổi lễ lớn tôn vinh Đức Trinh Nữ tại đồi Giapho vào một
ngày Chúa Nhật sau Lễ Hiện Xuống, theo tường thuật của Cha Bayle năm 1921.[22]
Cha Bayle
Cha Bayle viết vào năm 1921 về lòng nhiệt thành
của các Kitô hữu ở Ngansau [Ngàn Sâu, Hà Tĩnh] và việc cử hành long trọng lễ
tôn vinh Đức Trinh Nữ tại đồi Giapho, có sự tham gia của nhiều giáo xứ. Ngài
cũng đề cập đến việc đồng hành cùng Đức Cha Pineau trong chuyến thăm quận Quinh
Lưu [Quỳnh Lưu] dù đang bị bệnh.[23]
Cha Phan
Cha Phan, một Linh mục bản địa trong làng Đông
Trang [Đông Tràng], đã có bài diễn văn cảm động trong lễ làm phép nhà thờ vào
năm 1901, giải thích về sự cần thiết của đội danh dự cho Mình Thánh Chúa.[24]
Cha Bonnet
Cha Bonnet được nhắc đến vào năm 1888, khi Đức
Cha Pineau giảm bớt gánh nặng cho Ngài do sức khỏe yếu kém, bằng cách thành lập
các xóm đạo ở phần trên quận của Ngài thành giáo xứ riêng biệt. Đến năm 1890, Đức
Cha Caspar đề cập đến những khó khăn mà Cha Bonnet, người đứng đầu quận Đồng
Hành, đang phải đối mặt, và tình hình bất ổn của những người Công giáo dưới sự coi
sóc của Ngài.[25]
Cha Tessier
Cha Tessier được nhắc đến vào năm 1888 là bề
trên của đại chủng viện, nơi có 20 chủng sinh.[26]
Đức Cha Masson
Đức Cha Masson được nhắc đến vào năm 1890 khi
Cha Roux tìm được một số bản thảo dịch các sách đạo đức do Ngài và một số nhà
truyền giáo thực hiện.[27]
Cha Kerbaol [tên việt thường gọi là Cố Khanh]
Cha Kerbaol viết vào năm 1936 về việc ngạc
nhiên khi được giao phó huyện Thuận Nghĩa, nơi đã được chuẩn bị tốt bởi những
người tiền nhiệm, đặc biệt là Cha Abgrall. Ngài ghi nhận đời sống Kitô hữu mạnh
mẽ và mong muốn mang nhiều linh hồn đến với Chúa. Ngài cũng đề cập đến những nỗ
lực trong việc truyền giáo cho người ngoại đạo và củng cố các cộng đồng Kitô
giáo mới [tại Hạ Lân thuộc làng Phương Cần, tức khu vực từ xã Quỳnh Liên đển Quỳnh
Phương ngày nay]. Năm 1937, Ngài viết về sự gia tăng dân số Công giáo ở Thuận
Nghĩa, những kết quả khả quan trong việc cải đạo và sự phát triển của giáo dục
Kitô giáo.[28]
Cha
Delalex
Cha Delalex, Linh mục giáo xứ Vinh, nhận thấy sự
tiến bộ thực sự trong đời sống Kitô giáo của các tín hữu vào năm 1936. Ngài ca
ngợi lòng nhiệt thành của các cha sở và sự chuyên tâm của giới trẻ.[29]
Cha Massardier
Cha Massardier viết vào năm 1935 bày tỏ sự quan
tâm đặc biệt đến công việc truyền giáo cho người ngoại đạo ở hai huyện Đồng
Tháp [Đông Tháp] và Thuận Nghĩa. Dù có một số lễ rửa tội, Ngài vẫn cho rằng năm
đó không mấy thành công trong việc cải đạo do người ngoại đạo đã hiểu rõ hơn về
các yêu cầu của Công giáo. Ngài đề xuất việc xuất bản một tạp chí tôn giáo và đạo
đức để đánh thức lương tâm họ.[30]
Cha Nivet
Cha Nivet nhận xét vào năm 1921 về sự ít thành
công của các trường tiểu học và mong muốn có một trường học tiếng Pháp tốt tại
Mission, vì nhiều Kitô hữu đã phải đi học ở xa.[31]
Cha Cherrière
Cha Cherrière viết vào năm 1921 về tình hình
kinh tế của giáo dân và việc xây dựng một số nhà thờ. Ngoài ra không thấy có
báo cáo gì đặc biệt về mặt coi sóc của Ngài trong đời sống thiêng liêng cho Giáo
dân.[32]
 |
| Bản đồ Giáo Phận Vinh, năm 1889 [Tong-King-meridional] (nguồn: Vietnam - IRFA) |
[1] Société
des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1893, 1901, 1902-1903.
[2] Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1893.
[3] Société
des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1889
[4]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1890, 1893
[5]
Lãnh thổ của xứ Trấn Ninh ngày nay chính là các huyện phía Tây của tỉnh Nghệ
An, Thanh Hóa, Sơn La và tỉnh Hủa Phăn (Lào). x. “Lý Nhật Quang - Đứa con
kinh thành hiển thánh trên đất Nghệ”, trên https://doluong.nghean.gov.vn/den-ly-nhat-quang/ly-nhat-quang-dua-con-kinh-thanh-hien-thanh-tren-dat-nghe-365730,
truy cập ngày 03 tháng 04 năm 2025.
[6]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1886, 1887, 1888,
1889, 1901, 1903, 1904, 1909.
[7]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1886, 1887, 1888,
1889, 1901, 1903, 1904, 1909.
[8]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1901.
[9]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1883, 1896.
[10]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1883, 1887, 1889,
1890, 1893.
[11]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1901, 1902-1903.
[12]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1917, 1901.
[13]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1917, 1889, 1890,
1901, 1903.
“Huyện trưởng” hay “Quận trưởng”, tương đương với chức
vụ Quản hạt bây giờ.
[14]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1917, 1889.
[15]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1917, 1893.
[16]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1917, 1903.
[17]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1883.
[18]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1896, 1903, 1918,
1921, 1927, 1929.
[19]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1909.
[20]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1896.
[21]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1903, 1917.
[22]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1921.
[23]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1921, 1904.
[24]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1901.
[25] Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1888, 1890.
[26] Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1888.
[27]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1890.
[28]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1936, 1937.
[29]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1936.
[30]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1935.
[31]
Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1921.
[32] Société des missions étrangères, Compte-rendu des travaux de 1921..
Đăng nhận xét