Giáo hạt Vàng Mai - đôi nét về tên gọi và bối cảnh hình thành

1. Thánh Lễ thành lập tân Giáo hạt Vàng Mai

2. Tên gọi "Vàng Mai"

Tên gọi này đã có từ rất lâu trong dân gian. "Vàng Mai" là tên gọi được dùng để nói đến vùng đất của những cây mai vàng.

Trên các bản đồ xa xưa, nhất là các bản đồ truyền giáo (kể từ thời Giáo sỹ Đắc Lộ truyền giáo tại Tonkin, tức Bắc Kỳ Việt Nam) đều có ghi địa danh "VangMai" này.

Điều đáng chú ý ở đây là, bên cạnh địa danh "Vàng Mai" luôn ghi địa danh “Cua ciua”, “Cuaciva” có khi viết là “Cvaciva” (những cách viết khác nhau này là những cách viết phiêm âm ra tiếng Việt khác nhau của từ “Cửa Chúa”, tức cửa Bà Chúa ở làng Phương Cần). Chính nơi đây, thừa sai Đắc-Lộ đã cập bến đầu tiên vào năm 1629, để vào truyền giáo tại vùng đất Quỳnh Lưu này.

Linh mục Phaolô Trần Ngọc Du (nguyên Cha xứ Giáo xứ Đồng Troóc, xã Phúc Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) được bổ nhiệm làm Quản hạt tiên khởi cho giáo hạt Vàng Mai, đặt trụ sở tại Giáo xứ Thanh Dạ, xã Quỳnh Thanh, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

Bản đồ truyền giáo do thừa sai Đắc - Lộ vẽ

3. Bối cảnh hình thành giáo hạt Vàng Mai

Vàng Mai! Địa danh đầu tiên đã ghi dấu mốc lịch sử 388 năm đón nhận hạt giống Tin Mừng trên dải đất Vinh, sau bao thế kỷ tưởng như đã bị chôn vùi lãng quên, nay đã được hồi sinh cách mạnh mẽ, qua việc Đức Giám mục Giáo phận chính thức công bố thành lập tân giáo hạt Vàng Mai, gồm 9 giáo xứ với trên 22.000 giáo dân. Sự kiện này đánh dấu một mốc son có ý nghĩa lịch sử nhưng đồng thời mở ra viễn cảnh mới trên hành trình đức tin cho tân giáo hạt nằm ở miền cực bắc giáo phận.

Với ý nghĩa đó, sáng ngày 12.3.2017, tại nhà thờ giáo xứ Thanh Dạ, giáo hạt Vàng Mai, đã diễn ra thánh lễ tạ ơn và công bố quyết định thành lập giáo hạt Vàng Mai. Thánh lễ do Đức Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp chủ sự. Đồng tế với ngài có quý cha trong giáo hạt Vàng Mai; giáo hạt Thuận Nghĩa; quý cha quê hương; quý cha ân nhân. Hiện diện trong thánh lễ có quý nam nữ tu sĩ; quý ân nhân và quan khách, cùng hơn 10.000 tín hữu trong giáo hạt Vàng Mai về tham dự.

Theo sử liệu chép lại, vào trung tuần tháng 3 năm 1629, trên đường bị trục xuất vào Nam để trở về Ma Cao, hai giáo sĩ Alexandre de Rhoder và Marquez đã đặt chân đến Vàng Mai (Hoàng Mai, Nghệ An). Trong thời gian lưu lại tại đây, hai vị thừa đã rửa tội cho 70 ngư dân, những hạt giống đức tin đầu tiên. Từ một sự khởi đầu đầy bất ngờ và mầu nhiệm đó, đã trở thành một biến cố không thể nào quên, để nhờ ơn Chúa và niềm tin son sắt của tổ tiên, đã sinh sôi nên hàng vạn tín hữu ở miền cực bắc của giáo phận.

Vàng Mai là địa danh được cha Alexandre de Rhoder (Đắc Lộ) đặt cho vùng đất Cửa Cờn (Quỳnh Lưu, Nghệ An), khi ngài đặt chân tới đây truyền giáo (trích “Đi tìm xứ đạo đầu tiên Giáo phận Vinh”, Cao Vĩnh Phan, tr.20-21). Cũng theo truyền khẩu của một số bâc tiền nhân kể lại, thì chử Vàng: có nghĩa là bãi cát vàng óng khác thường, hiện đang còn tồn tại ở giáo xứ Dĩ Lệ; còn chử Mai nằm trong địa danh Hoàng Mai (thị trấn Hoàng Mai ngày nay).

Thế là sau 388 năm thời khắc bất chợt lịch sử ấy, cái tên Vàng Mai tưởng chừng như sẽ bị chôn vùi theo thời gian năm tháng trong những biến thiên của thời cuộc, thế nhưng thiên ý nhiệm mầu, hôm nay đã cho Vàng Mai hồi sinh trước sự ngỡ ngàng của muôn người: ngỡ ngàng bởi sự trổ sinh hoa trái mạnh mẽ của cây đức tin; ngỡ ngàng trước tinh thần sống Tin Mừng của các thế hệ con cháu; ngỡ ngàng bởi một lần nữa cái tên Vàng Mai lại được xướng danh và lưu truyền cho bách niên hậu thế. Để rồi từ nay đánh dấu một trang sử mới trên hành trình đức tin ở vùng đất cổ kính bậc nhất của giáo phận cũng như của Giáo hội Việt Nam.

Trước khi thánh lễ tạ ơn diễn ra, cha Antôn Nguyễn Văn Đính đã công bố quyết định thành lập tân giáo hạt Vàng Mai, tách từ giáo hạt Thuận Nghĩa, đồng thời, chọn giáo xứ Thanh Dạ làm trung tâm Sở hạt, của Đức Giám mục Giáo phận.

Giáo hạt Vàng Mai gồm có 9 giáo xứ: Thanh Dạ, Thanh Xuân, Hiền Môn, Cự Tân, Lộc Thủy, Xuân An, Yên Hòa, Dĩ Lệ, Sơn Trang. Tổng số giáo dân của tân giáo hạt Vàng Mai là trên 22.000 tín hữu. Tân giáo hạt trải rộng trên địa bàn bắc huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai, Nghệ An. Cha quản hạt tiên khởi là Phaolô Trần Ngọc Du.

Với quyết định công bố thành lập giáo hạt Vàng Mai hôm nay, nâng số giáo hạt trong giáo phận lên thành 23 giáo hạt.

Trong phần quảng diễn Lời Chúa, Đức Giám mục Phaolô đã điểm lại dấu mốc lịch sử cách nay 388 năm, ngày các nhà truyền giáo đặt chân lên vùng đất Vàng Mai để gieo vào vùng đất này những hạt giống đức tin đầu tiên. Từ đó, vị chủ chăn giáo phận mời gọi người tín hữu trong giáo hạt Vàng Mai hãy sống tinh thần hiệp nhất, cùng nối kết với nhau trong đức tin, đức ái và đức mến, luôn là những “thửa rộng màu mỡ” đơm bông kết trái dồi dào, để tiếp tục lưu truyền một đức tin sống động cho con cháu hậu thế, xứng đáng với những giá trị đức tin mà các bậc tiền nhân đã bỏ mồi hôi xương máu để bảo tồn và phát triển cho đến hôm nay.

Cuối thánh lễ, vị đại diện HĐMV giáo xứ sở hạt Thanh Dạ, đã gửi lời tri ân tới Đức cha, quý cha, quý khách và mọi thành phần dân Chúa đã đến hiệp dâng thánh lễ tạ ơn, cầu nguyện và chia sẻ niềm vui với cộng đoàn dân Chúa tân giáo hạt Vàng Mai trong ngày trọng đại và ý nghĩa này.

Như vậy là sau gần 4 thế kỷ đón nhận Tin Mừng, hôm nay môt thời khắc lịch sử lại trở về nguồn với tên gọi Vàng Mai. Người tín hữu Vàng Mai hẳn sẽ rất tự hào về truyền thống đức tin lâu đời của các bậc tiền nhân, nhưng qua đó phải biết chấn hưng hiện tại với sự dấn thân sống chứng nhân Tin Mừng giữa lòng xã hội, đồng thời hướng tới tương lai với niềm hi vọng vào sự quan phòng yêu thương, dẫn dắt của Thiên Chúa. Ước mong, với trang mới mở ra hôm nay, trong một ngày không xa Vàng Mai sẽ là một giáo hạt lớn mạnh ở miền cực bắc giáo phận, trưởng thành sánh bước cùng với các giáo hạt đi trước trong Giáo phận Vinh cũng như trong Giáo hội.