Trong những trang sử liệu nhuốm màu thời gian, chúng ta bắt gặp những vị Thừa sai đã dệt nên câu chuyện truyền giáo đầy gian truân nhưng cũng không kém phần vĩ đại. Mỗi Thừa sai hiện lên như một mảnh ghép, khắc họa nên bức tranh sống động về một thời kỳ lịch sử trong Hội Thánh Việt Nam nói chung, cách riêng là Hội Thánh tại Giáo phận Vinh nói riêng (lúc bấy giờ được gọi chung là Nghệ Tĩnh Bình).

Dưới đây là những trích đoạn về một số vị Thừa sai đã từng hiện diện và hoạt động tại Giáo phận Vinh nói chung, cách riêng là tại Quỳnh Lưu, theo những sử liệu của MEP, mà người viết truy tầm được. 

Ở bài trước, người viết đã trích đoạn nói về nguồn Gốc lịch sử hình thành Giáo xứ Thanh Dạ - theo bản phúc trình của Cha già Tấn I (được viết vào năm 1920). 

Dưới đây, người viết trích dẫn đoạn kế tiếp trong bản phúc trình (phần nói về họ Cự Tân) của Cha Tấn viết, để trình lên Đức Giám mục Giáo phận Vinh lúc bấy giờ là Đức Giám mục André-Léonce-Joseph Eloy Bắc.

        Nguồn Gốc lịch sử hình thành Giáo xứ Thanh Dạ - theo bản phúc trình của Cha già Tấn I. Bản phúc trình không ghi ngày tháng. Nhưng theo mốc lịch sử hình thành giáo xứ Thanh Dạ là năm 1914, thì bản phúc trình này được viết vào năm 1920. 

        Đây là một sử liệu hiếm hoi về Giáo xứ Thanh Dạ. Đọc bản phúc trình này, độc giả sẽ thấy được những truân chuyên thử thách trong đời sống đức tin mà cha ông quê hương đã can trường vượt qua như thế nào; đồng thời cũng thấy được "lòng người" như thế nào ở vào thời điểm đó!

        Cách hành văn có dùng nhiều từ theo cung giọng người bản địa; hoặc có một số cách dùng chính tả và hạn từ xưa. Nhưng vì là sử liệu, nên người viết sẽ giữ nguyên như bản gốc (ngoại trừ những chỗ trong ngoặc vuông là do người viết thêm vào để giải thích; hoặc do người viết phỏng đoán, vì lâu ngày quá, chữ đã mờ, không thể đọc được!).

        Dưới đây là trích đoạn (phần nói về họ Thanh Dạ) nội dung bản phúc trình mà Cha Tấn viết trình lên Đức Giám mục Giáo phận Vinh lúc bấy giờ là Đức Giám mục André-Léonce-Joseph Eloy Bắc.

LM. CAO VĨNH PHAN

ĐI TÌM

XỨ ĐẠO ĐẦU TIÊN

GIÁO PHẬN VINH

1627 - 2003

“UỐNG NƯỚC NHỚ NGUỒN - ĂN QUẢ NHỚ KẺ TRỒNG CÂY”